مصالح ساختمانی چیست؟ و معرفی انواع مصالح
دانستن انواع مصالح ساختمانی برای هر کسی که در زمینه ساخت و ساز کار می کند ضروری است. زیرا شناخت مواد و انتخاب دقیق آنها به شما کمک می کند تا ساختاری بادوام و باکیفیت داشته باشید. این مقاله به طور گسترده و جامع مصالح ساختمانی و انواع آن را معرفی و مورد بحث قرار می دهیم. پس در ادامه همراه یاب چی باشید.
مصالح ساختمانی چیست ؟
مصالح ساختمانی به مجموعه تمام اقلام و اجسامی گفته می شود که در ساختمان سازی کاربرد دارد ، این مواد ساختمان را تشکیل می دهند ،موادی که از مراحل سفت کاری تا مراحل نازک کاری استفاده می شود.این مواد خاک ، شن و بتن تا سنگ و آجر نما و …. می باشد.
کلمه سنگ یا صخره به مجموعه ای از مواد معدنی گفته می شود که قسمت اصلی قشر زمین را تشکیل می دهند،لیکن در اصطلاح ساختمانی مصالح اولیه ساختمان مانند سنگهای طبیعی ، آجر ، ملات ، بتون و غیره سنگ نامیده می شود که این مصالح هم بصورت مصنوعی و هم طبیعی ابتیاع و مصرف می شود.
مصالح ساختمانی بر اساس جنس به چند نوع تقسیم می‌شوند؟
مصالح ساختمانی از نظر جنس به دو دسته ساده و مرکب تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه در مورد هرکدام از آنها صحبت خواهیم کرد. مصالح ساختمانی ساده، نوعی مصالح طبیعی یا مصنوعی هستند که مواد تشکیل دهنده آنها مشابه است. این در حالی است که مصالح ساختمانی مرکب، به مصالحی گفته می‌شود که در تولید آنها از چند متریال استفاده می‌شود؛ مانند انواع ملات، بتن، ایزوگام و…
مصالح ساختمانی بر اساس نحوه تولید به چند نوع تقسیم می‌شوند؟
نوع دیگر دسته‌بندی که برای مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، دسته بندی بر اساس نوع تولید است. به طور کلی، مصالح ساختمانی بر اساس روش تولید به دو دسته مصالح پیش ساخته و مصالح ساختمانی درجا تقسیم می‌شوند.
مصالح پیش ساخته به مصالحی گفته می‌شود که در کارخانه یا کارگاه تولید و سپس به محل اجرای پروژه منتقل می‌شود. استفاده از این نوع مصالح، باعث کاهش هزینه‌های کلی پروژه و زمان اجرا می‌شود.
مراحل اولیه طراحی و تولید این مصالح زمان‌بر است و در برابر اعمال تغییرات از انعطاف‌پذیری لازم برخوردار نیست؛ اما با این حال، اهمیت و کارایی مصالح پیش ساخته شده در ساختوساز را نمی‌توان نادیده گرفت. دیوارهای بتنی پیش ساخته، پانل‌های گچی پیش ساخته، کاشی و سرامیک، انواع بلوک و آجر به عنوان مصالح پیش ساخته هستند.
نوع دیگر دسته بندی مصالح بر اساس نحوه تولید، مصالح درجا است. مصالح درجا به مصالحی گفته می‌شود که در محل اجرای پروژه‌های ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. ملات، قیرگونی درجا، چهارچوب درجا و بتن درجا از این نوع مصالح هستند.
مهم‌ترین انواع مصالح ساختمانی
مصالحی که در لیست زیر مشاهده می کنید ترکیبی از مصالح سنتی و مدرن می باشد که کاربرد وسیعی دارد و قیمت برخی از آنها مانند قیمت میلگرد تاثیر زیادی در محاسبه هزینه پروژه خواهد داشت. . .
خاک رس
خاک رس یکی از پرکاربردترین مواد طبیعی در صنعت ساختمان است. انواع خاک از نظر کاربرد به دو دسته چسبنده و غیر چسبنده تقسیم می‌شود و از نظر دانه‌بندی نیز در دو دسته ریز و درشت قرار می‌گیرند.
خاک رس یک نوع خاک چسبنده با دانه‌بندی ریز است که از تخریب سنگ آذرین به دست می‌آید. از خاک رس برای ساخت آجر، سفال، سرامیک، ملات و … استفاده می‌شود و مهم‌ترین مزیت آن، کمک به کنترل دمای داخلی ساختمان در فصول گرم و سرد است.
آجر
آجر توسط ترکیب خاک رس با مواد دیگر در انواع مختلف کوره‌های آجرپزی، تولید می‌شود. آجرها به انواع معمولی، سفالی، آجر جوش، نسوز و آجر سنگ‌فرش تقسیم می‌شوند. در حال حاضر آجرهای معمولی بیشتر در نمای ساختمان به کار می‌روند و آجرهای سفالی نیز در ساخت دیوار و سقف کاربرد دارند. برای درگیر شدن بهتر این آجرها با ملات، درون این آجرها حفره‌های عمیق ایجاد می‌کنند.
چوب
در گذشته چوب کاربرد گسترده‌ای در ساختمان‌سازی داشت اما به مرور زمان عللی مثل افزایش قیمت چوب و به بازار آمدن مقاطع فولادی با مقاومت بالا و قیمت پایین‌تر، منجر به کاهش استفاده از آن در ساختمان شد.
در حال حاضر از چوب به دو صورت طبیعی و مصنوعی استفاده می‌شود. چوب طبیعی از قطع و برش درختان جنگلی به دست می‌آید و بیشتر در دکوراسیون داخلی، نازک‌کاری، کف سازی و در موارد نادری در نمای ساختمان، استفاده می‌شود. چوب مصنوعی نیز حاصل فراوری چوب طبیعی است و بیشتر در ساخت درب، کابینت (ام دی اف) و کمد دیواری کاربرد دارد.
سنگ
یکی از دردسترس‌ترین مصالح ساختمانی، سنگ است. سنگ‌ها از ترکیب یک یا چند کانی ساخته می‌شوند و در اکثر مراحل ساخت ساز از فونداسیون گرفته تا ساخت پله، نما و نازک‌کاری کاربرد دارند که قیمت سنگهای نما، به دلیل کمیاب بودن و زیبایی بیشتر، معمولاً گران‌تر است.
شیشه
شیشه ماده‌ای است با شفافیت بالا و شکنندگی بالا که با ترکیب ماسه و سیلیکات ساخته می‌شود. البته در حال حاضر شیشه‌هایی با عنوان شیشه نشکن یا سکوریت ساخته می‌شوند که با افزودن برخی مواد، مقاومت آنها در برابر شکستن افزایش یافته است. بیشترین کاربرد شیشه، ساخت درب، پنجره، نما و افزایش زیبایی ساختمان است.
بتن
بتن توسط ترکیب آب و سیمان ساخته می‌شود و برای ساخت فونداسیون یا کل سازه از آن استفاده می‌کنند. البته بتن به‌تنهایی کاربردی در ساختوساز ندارد و برای افزایش مقاومت کششی، برخی از مقاطع فولادی مثل میلگرد آجدار را به آن اضافه می‌کنند. بتن انواع مختلفی دارد که با توجه به وضعیت پروژه، یکی از این انواع را انتخاب می‌کنند:
- بتن سبک (با سنگ‌دانه‌های سبک)
- بتن متخلخل
- بتن با مقاومت بالا (دارای خواص مکانیکی بالا)
- بتن پلیمری (فاقد سیمان)
- بتن خودمتراکم
مقاطع فولادی
بعید است بتوانید پروژه‌ای را پیدا کنید که در آن از مقاطع فولادی استفاده نشود. به عنوان مثال، میلگرد آجدار از جمله مقاطعی است که در هر دو نوع پروژه‌های بتنی و فولادی کاربرد دارد و ساخت سازه‌های مدرن بدون آن، تقریباً غیرممکن است.
آهن‌آلات دوام و مقاومت سازه را بالا می‌برند و بزرگ‌ترین عیب آنها، عدم مقاومت در برابر زنگ زدن است که با استفاده از راهکارهای مختلف می‌توان این عیب را برطرف کرد.
جدول انواع مصالح ساختمانی
می‌توانید مصالح ساختمانی را از لحاظ دسته‌بندی‌ها در این جدول مشاهده کنید:
| انواع مصالح ساختمانی | ||
| از نظر جنس | ساده | ماسه، سیمان، کاشی، بلوک، تیرآهن و … |
| مرکب | بتن، تیرچه، ایزوگام، ایرانیت، آردواز، ملات‌ها و … | |
| از نظر نحوه تولید | پیش ساخته | کاشی، سرامیک، آجر، سفال، تیرچه بلوک، قطعات بتنی، قیرگونی و … |
| درجا | ملات‌ها، بتن درجا، بلوک سقفی سیمانی | |
| از نظر منشا و کاربرد | مصالح طبیعی | مصالح سنگی، ماسه، خاک ویژه خاک رس |
| چسباننده‌ها | سیمان، گچ، قیر و خاک | |
| ملات‌ها | ملات گل رس، ملات کاه گل، ماسه آهک، ماسه سیمان، گچ و خاک و … | |
| قطعات | قطعه سنگ، بلوک‌ها، کاشی، سرامیک، موزاییک، آجرها | |
| فلزات | آهن، مس، چدن، آلومینیوم، سرب، روی | |
| چوب | تیرک‌ها، چهارتراش، MDF، فیبر و روکش‌های چوبی | |
| مواد آلی | قیرهای ساده و آسفالت، چسب‌ها، پی وی سی | |
| مواد متفرقه | پشم شیشه، پشم سنگ، چوب پنبه، گونی و لوله‌های ساختمانی | |
تفاوت مصالح ساختمانی جدید و قدیم
در طول تاریخ انسان از مواد مختلفی برای ساخت سرپناه و خانه استفاده می‌کرده است. در گذشته مصالح طبیعی و موجود در طبیعت همچون برگ، سنگ و … کاربرد داشته و امروزه با پیشرفت تکنولوژی، مواد پیشرفته‌تری به‌کار می‌رود. تفاوت مصالح ساختمانی جدید با قدیم، نقش پرر رنگی در تغییر شکل ظاهری خانه‌ها داشته است. در نتیجه این تفاوت‌ها، مصالح ساختمانی:
• از طبیعی به انسان‌ساخت
• از بومی و محلی به وارداتی
• از موقت به بلندمدت
• از قابل تعمیر به یکبار مصرف
• از آسیب‌پذیر تا مقاوم در برابر آتش و سایر مسایل
تغییر کرده‌اند. البته انواع مصالح ساختمانی جدید مجددا به سمت بومی‌شدن و طبیعی بودن در حال تغییرند. یکی دیگر از تغییراتی که به واسطه استفاده از مصالح جدید به وجود آمده، بیشتر شدن هزینه ساخت و ساز است. به طور مثال آهن و فولاد به شکل‌های مختلفی در ساختمان‌سازی به کار می‌رود. برای ساخت اشکال مختلف فولاد هزینه تولید به قیمت آهن اولیه اضافه خواهد شد و در نهایت هزینه‌ها افزایش می‌یابد. به این ترتیب، قیمت لوله داربست، نبشی، ناودانی و دیگر مقاطع کاربردی در ساختمان، در برآورد هزینه‌ها اهمیت دارد.
مقایسه انواع مصالح ساختمانی
مواد و مصالح ساختمانی انواع مختلفی دارد و فوق‌العاده متنوع‌اند. هزینه ساختشان هم با هم متفاوت است. برای مثال قیمت آهن با قیمت پلاستیک مصرفی از جمله ممبران در بنا قطعا فرق می‌کند. پس هر یک از این مواد، خواص، قیمت، ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فردی دارند. به طور کلی در مقایسه مصالح ساختمانی باید موارد زیر را در نظر بگیرید:
• سهولت استفاده
• ایستایی و مقاومت دربرابر آتش
• هزینه‌های نصب و نگهداری
• زیبایی
• مقاومت حرارتی
• بوم‌آورد بودن مصالح
نکات مهم در انتخاب مصالح ساختمانی
در انتخاب مواد و مصالح، دانستن اسم مصالح ساختمانی و مثلا برخی ویژگی‌های مبنایی کافی نیست باید به موارد و هزینه‌های زیر توجه داشت:
هزینه اقتصادی
اولین موضوع مهم در انتخاب مصالح ساختمانی هزینه‌های تامین اولیه است. یعنی همان پولی که بابت خریدن آنها از درب کارخانه پرداخت می‌شود. البته در قدم‌های بعدی هزینه جابه‌جایی و نیروی انسانی متخصص نیز باید مدنظر قرار گیرد. برای مثال قیمت تیرآهن درب کارخانه با قیمت تمام شده همان تیر آهن پس از نصب بسیار متفاوت است؛ پس باید در ذهنمان فایل‌های اقتصادی مصالح ساختمانی را پس از انجام هر مرحله از کار مدام به روز کنیم.
هزینه‌های محیط زیستی
هزینه‌هایی که مصالح مشخصی به محیط زیست وارد می‌کنند اعم از آلودگی خاک و آب و هوا، می‌تواند در مقیاس کلان و خرد ارزیابی شود. آلاینده‌های کلان و زیست‌محیطی صنایع استخراجی که تولید مصالح ساختمانی متکی برآنند، مانند استخراج معدن، نفت و الوار، در مبدا و در حملونقل مواد خام، ساخت، حملونقل محصولات کامل‌شده، خرده‌فروشی و نصب، آسیب‌های زیست‌محیطی ایجاد می‌کنند.
هزینه‌های انرژی و سوخت
هزینه‌های اولیه انرژی، مقدار انرژی مصرف شده برای تولید، تحویل و نصب مواد را شامل می‌شود. هزینه انرژی بلندمدت هم هزینه‌های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی ادامه تولید و تحویل انرژی به ساختمان برای استفاده، نگهداری و حذف نهایی آن است. انرژی مصرف‌شده اولیه یک سازه، انرژی مصرف شده برای استخراج، ساخت، تحویل، نصب، مواد را شامل می‌گردد. در واقع تمامی هزینه‌هایی که ما برای تولید یک قطعه صرف کرده‌ایم را باید در هنگام محاسبه یک قطعه در ساختمان مد نظر داشته باشیم.
سوالات متداول
